Cho thuê tài chính có tiềm năng lớn, nhưng vẫn “ngủ yên” với thị phần khiêm tốn, khó cạnh tranh về lãi suất so với ngân hàng. Các chuyên gia cho rằng, để bứt phá, lĩnh vực này cần đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng danh mục tài sản cho thuê và tạo khác biệt rõ rệt.

Cuộc cạnh tranh khó cân sức với ngân hàng

Trước thực tế tiềm năng thị trường rất lớn, nhưng vẫn “ngủ yên”, PGS.TS Lê Thị Kim Nhung - nguyên Trưởng khoa Tài chính - Ngân hàng, Đại học Thương mại thẳng thắn nhận định: “Các công ty cho thuê tài chính không thể chỉ bán sản phẩm giống ngân hàng”.

Đằng sau câu nói ấy là nỗi trăn trở kéo dài nhiều năm về một lĩnh vực có quá nhiều ưu điểm, nhưng những con số hiện tại cho thấy vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Nhiều chủ doanh nghiệp thường so sánh lãi suất thuê tài chính với lãi suất vay ngân hàng và nếu thấy ngân hàng rẻ hơn, họ sẽ bỏ qua hình thức thuê - Ảnh minh hoạ.

Theo Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam, quy mô tài sản, dư nợ cho thuê tài chính tăng trưởng đều đặn các năm, bình quân 14,7%/năm giai đoạn 2021 - 2024. Tuy nhiên, toàn thị trường hiện chỉ khoảng 15.000 hợp đồng từ 8 công ty đang hoạt động. Giả định mỗi hợp đồng là 1 khách hàng, tỷ lệ thâm nhập chỉ đạt 1,5% trên gần 1 triệu doanh nghiệp; tính cả 5,2 triệu hộ kinh doanh, con số này trở nên vô cùng nhỏ bé so với tiềm năng.

Ông Nguyễn Thiều Sơn - Tổng Giám đốc BIDV-SuMi TRUST Leasing (BSL) cũng thừa nhận, dù xuất hiện hơn 20 năm, nhưng đến nay, hoạt động cho thuê tài chính mới bắt đầu có những bước phát triển rõ rệt. Đến hết quý II/2025, tổng dư nợ cho thuê mới khoảng 47.000 tỷ đồng, tương đương 0,28% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống ngân hàng.

"Công ty tài chính không thể chỉ cho vay đơn thuần như ngân hàng, bởi không thể cạnh tranh trực tiếp được ngân hàng. Rõ ràng, chúng ta không có lợi thế về vốn, về chi phí, mà phải có dịch vụ đi kèm như: bảo hiểm và gắn với quá trình bảo trì, bảo dưỡng. Nếu không, sẽ không có những đặc trưng khác biệt, đặc biệt trong bối cảnh doanh nghiệp vẫn sử dụng vốn vay ngân hàng nhiều" - ông Sơn bày tỏ.

Thực tế, nhiều chủ doanh nghiệp thường so sánh lãi suất thuê tài chính với lãi suất vay ngân hàng và nếu thấy ngân hàng rẻ hơn, họ sẽ bỏ qua hình thức thuê. Bởi vay ngắn hạn có lãi suất ban đầu thấp hơn, đơn cử chỉ khoảng 6%/năm tại ngân hàng quốc doanh, còn vay trung dài hạn có lãi suất trên 8% hoặc hơn 10% tại ngân hàng tư nhân.

Trao đổi với phóng viên, nhân viên kinh doanh của một công ty cho thuê tài chính cho biết, lãi suất cho thuê thường nhỉnh hơn so với lãi suất vay ngân hàng, nên khó cạnh tranh về giá. Thay vào đó, công ty hợp tác với nhà phân phối và các nhà máy để thực hiện bảo hành, bảo trì, thậm chí cùng nhà sản xuất đàm phán với nhà cung cấp nhằm mang lại mức giá tốt hơn cho khách hàng. Khi sử dụng dịch vụ, khách hàng còn được hỗ trợ lãi suất.

Vị này cũng nói thêm, các doanh nghiệp vay vốn ngắn hạn nhằm đầu tư dài hạn sẽ khiến cấu trúc vốn sẽ bị lệch, tiềm ẩn nguy cơ mất cân đối dòng tiền và nhiều rủi ro. "Thực tế có nhiều trường hợp vay ngắn hạn với lãi suất rẻ để mua máy móc, nhưng nếu xảy ra bất thường, dòng tiền về chậm sẽ gặp khó khăn" - nhân viên này lưu ý.

Không chỉ tiềm ẩn rủi ro lệch kỳ hạn khi đứt gãy dòng tiền, mà còn khiến doanh nghiệp thường xuyên xoay vòng vốn, phụ thuộc vào điều kiện tín dụng và lãi suất lúc đó. Lẽ ra đây phải là “sân chơi” của cho thuê tài chính - hình thức vừa cung cấp vốn trung dài hạn, lại không yêu cầu thế chấp. Thế nhưng, tiềm năng này vẫn còn bỏ ngỏ.

Sớm mở rộng danh mục tài sản cho thuê

Thống kê của Hiệp hội Cho thuê tài chính cũng cho thấy, đối tượng cho thuê tài chính tập trung vào cho thuê ô tô các loại, với dư nợ hơn 9.000 tỷ đồng, tăng trên 8% so với cuối năm 2024; cho thuê máy móc xây dựng, khai khoáng 3.000 tỷ đồng; thiết bị y tế 398 tỷ đồng, tăng 50,7%; Dây chuyền máy sản xuất ở mức ổn định, dư nợ đạt hơn 6.900 tỷ đồng, giảm nhẹ 0,58%.

Theo ông Lưu Huỳnh - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cho thuê Tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank - SBL), những năm gần đây, lĩnh vực cho thuê tài chính nhận được sự quan tâm đáng kể từ Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ban, ngành, mở ra triển vọng phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới. Tuy nhiên, hiện thị trường chủ yếu tập trung ở 2 mảng chính: máy móc - thiết bị và phương tiện vận chuyển, đáng nói, sản phẩm vẫn còn đơn điệu, cần được đa dạng hóa hơn.

Theo tinh thần Nghị quyết 68/NQ-TW, ông Phạm Xuân Hòe - Tổng Thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính đề nghị xem xét sớm mở rộng loại tài sản có thể cho thuê tài chính, đặc biệt với các loại tài sản như: tài sản số, phần mềm, cơ sở hạ tầng công nghệ, bản quyền trí tuệ, giấy phép, quyền khai thác... Một số công ty hội viên mong muốn Ngân hàng Nhà nước có văn bản giải thích rõ về tàu sông pha biển (VR-SB) còn khá mơ hồ.

Gỡ bỏ hạn chế, xóa bất bình đẳng với doanh nghiệp khác

"Nhìn về dài hạn, chúng tôi đề nghị Ngân hàng Nhà nước không loại trừ 2 loại tài sản là tàu biển và tàu bay chở người khỏi đối tượng tài sản được cho thuê tài chính. Vì thực tế bị khống chế bởi tỷ lệ cấp tín dụng qua cho thuê tài chính không vượt quá 15% vốn tự có, hiện tại công ty lớn nhất 1.500 tỷ đồng thì mức dư nợ cũng chỉ 225 tỷ đồng chưa đủ cho thuê 1 tàu biển, nhất là máy bay, mà phải hợp vốn, như vậy được san sẻ rủi ro và hạn chế rủi ro đạo đức. Hơn nữa, Công ty cổ phần Cho thuê máy bay Việt Nam VALC hoạt động theo Luật Doanh nghiệp bình thường không bị khống chế, điều này gây bất bình đẳng với cho thuê tài chính" - ông Phạm Xuân Hòe đề xuất.

Ông Nguyễn Thiều Sơn cũng đề nghị mở rộng danh mục tài sản cho thuê sang các sản phẩm mới phù hợp với định hướng của Chính phủ và nhu cầu thị trường như: phần mềm, tài sản số, bằng sáng chế... Đồng thời, mở rộng danh mục tài sản cho thuê theo thông lệ quốc tế phổ biến, bao gồm máy bay; tăng hạn mức cho các giao dịch số và sản phẩm giá trị nhỏ, phù hợp với thực tiễn thị trường.

Khi những ưu điểm vượt trội chưa được thấy rõ, khung pháp lý chưa thực sự cởi mở và sản phẩm chưa khác biệt rõ ràng so với ngân hàng, cho thuê tài chính vẫn loay hoay trong “vùng trũng”. Nỗi đau đáu của những người tâm huyết với ngành là làm sao để kênh vốn này thực sự trở thành một động lực, san sẻ vốn tín dụng trung, dài hạn cho ngân hàng và trợ lực cho doanh nghiệp Việt./.

Trước cơ hội bứt phá từ thị trường mới

Từ góc nhìn của cơ quan quản lý, ông Trịnh Quốc Hùng - Trưởng phòng Tổng hợp, Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, Thông tư số 26/2024/TT-NHNN ngày 28/6/2024 chỉ hạn chế cho thuê tài chính với máy bay chở người và tàu biển, không bao gồm tàu thủy nội địa. Như vậy, ngoài tàu biển theo định nghĩa của Luật Hàng hải, các loại phương tiện khác, kể cả máy bay nhỏ không người lái, đều không bị hạn chế.

"Tới đây, chắc chắn danh mục tài sản sẽ mở rộng hơn nữa để tạo điều kiện cho các công ty tài chính đa dạng hóa các sản phẩm cho thuê, mở rộng hoạt động kinh doanh" - ông Hùng nói và nhấn mạnh, vẫn phải dựa trên nguyên tắc quản lý và kiểm soát rủi ro chặt chẽ.

Theo PGS.TS Lê Thị Kim Nhung, thị trường cho thuê tài chính hiện quy mô nhỏ và bị lãng quên, trong khi tập khách hàng tiềm năng rất rộng, nhưng vẫn “ngủ yên” và chưa trở thành nhu cầu thực sự có khả năng thanh toán. "Cần thiết kế sản phẩm cho thuê tài chính, bên cạnh bản chất cho thuê tài chính là tài trợ vốn, phải có tài trợ phi tài chính đi kèm, từ đó tạo nên tính riêng có và chào bán thế nào để tiếp cận khách hàng" - bà Nhung lưu ý.

Cũng theo bà Nhung, cho thuê tài chính còn nhiều tiềm năng, nằm ở các thiết bị bay không người lái, máy móc cơ giới phục vụ nông nghiệp, hay hợp tác với hãng sản xuất (Honda, VinFast…) khi xu thế xe điện lên ngôi, liên kết với các công ty bảo hiểm để chuyển giao rủi ro vận hành, từ đó, tối ưu hiệu quả khai thác tài sản và mở rộng thị trường./.

Nguồn: Thời báo Tài chính Việt Nam